UNESCO Global Geopark Famenne-Ardenne : Geowandeling van Hotton

Het eiland Oneux wordt begrensd door de Ourthe en de waterloop van de molen (stilstaande arm van de Ourthe). Het is een perceel van zes hectare, dat omrand is door grote populieren, pal in het midden van Hotton. De volkomen vlakke bodem van dit eilandje komt van de afzetting van de door de Ourthe meegevoerde sedimenten, wat geologen aanslibbingen noemen. Op dit eiland vinden een groot deel van de recreatieve en culturele activiteiten van het dorp plaats. Steek het eiland over naar het zuidoosten, tot aan het tweede bruggetje dat hier over de Ourthe loopt. Voorbij het bruggetje steekt u de weg over en loopt u rechtdoor op een kleine weg in de richting van het gemeentepark. Sla de weg in die naar boven het park loopt (30 meter hoogteverschil).

Uw eerste geosite laat u op verkenning gaan in het arboretum in het gemeentepark van Hotton, met zijn uitkijktoren. Dit park ligt op de linkeroever van de Ourthe en aan de rand van het dorp Hotton. Het is een beboste ruimte, waar u tal van verschillende bosboomsoorten kan vinden en waar u in een speciaal ingerichte zone ook kan picknicken. Als u geen last hebt van hoogtevrees mag u onder geen enkel beding de klim van 7 meter langs wenteltrappen niet missen, in het midden van de toren van het gemeentepark. De toren is ideaal gelegen op de laatste kalkbanken van de Calestienne en torent natuurlijk uit boven de Ourthevallei en de depressie van de Famenne. Het uitkijkpunt van op de top van de toren is zo een van de luchtigste die op de Calestienne te vinden is en biedt een prachtig uitzicht over de dorpen Hotton en Melreux, maar ook op de depressie van de Famenne en de Condroz (op de achtergrond).

De groeve van de Alouette is een vroegere exploitatie op het grondgebied van het dorp Menil-Favay, die al in 1899 actief zou zijn geweest. In tegenstelling tot de andere groeves van de regio die kalksteen winnen, werd hier, op een dikte van zowat twintig meter, een soms vrij harde Eifelien zandsteen (kwartsiet) gewonnen. Deze ontginning diende zeer waarschijnlijk aanvankelijk voor de productie van ruwe of gepolijste bouwstenen, die terug te vinden zijn in de gebouwen van het dorp Ménil-Favay. Het exploitatiebedrijf produceerde ook granulaten voor wegbekleding, zoals blijkt uit de overblijfselen van de breekinstallaties die nog deels te zien zijn op de site. Na de stopzetting van de exploitatie kocht de gemeente Hotton in 1983 de groeve, die daarna enkele jaren diende als stortplaats (1985). Sinds 2012 is de site officieel een domaniaal natuurreservaat (DNR). De fauna en de flora zijn er beschermd. Het is verboden om bloemen te plukken. De rust van de plek moet in acht genomen worden. Hier komen geregeld schapen en geiten grazen. Ze wieden volledig natuurlijk en houden zo de biodiversiteit van de site in stand. De groeve geeft het contact met de kalkgesteenten aan die al te zien zijn in het noordfront van de exploitatie. Deze ligging op het raakvlak tussen enerzijds de zandsteen met kwarts als belangrijkste mineraal en anderzijds de kalksteen, met calciet als belangrijkste bestanddeel, zou onder meer aan de oorsprong liggen van de aanwezigheid van uitzonderlijke flora, onder meer voor zijn zeer rijke populatie van orchideeën. De site zou verschillende reptielen en niet minder dan 34 verschillende soorten nachtvlinders herbergen. De groeve torent uit boven de vallei van de Agauche en een deel van het ontginningsafval leidt de waterloop af en verhult een verdwijningsgat (perte), verbonden aan de ondergrondse rivier van de grot van Hotton.

De grot van Hotton werd in 1958 toevallig ontdekt in het westelijk pijlerfront van de groeve van Hampteau nadat een mijn opgeblazen werd die een rijk geconcretioneerde ondergrondse galerij blootlegde. Deze toegangspoort tot een immens ondergronds netwerk geeft de aanzet tot een langdurig avontuur van speleologische verkenningen en wetenschappelijke studies dat leidt tot de oprichting van een maatschappij voor de toeristische exploitatie van een deel van het netwerk van de grot. Dat noodzaakte de opening op het plateau van een nieuwe ingang en de sluiting van de groeve, die haar mooiste zalen vernielde. De grot van Hotton bevat momenteel 5 km galerijen en heeft een hoogteverschil van 70 m. Er stroomt een ondergrondse rivier door. Het water van deze rivier komt van een aantal verdwijngaten op een rij, op het plateau in de buurt van de gehuchten Verdenne, Marenne en Menil-Favay om weer boven te komen in de Ourthe. Dergelijk karstsysteem met verschillende verdwijngaten, die het water ondergronds doen stromen, is wat een systeem van ‘pertes’ en ‘resurgenties’ wordt genoemd. De verkenningen in de grot zijn nog steeds aan de gang en stootten op een achtste sifon. De grot bevat een aantal niveaus boven elkaar. Door de laagste stroomt de rivier en de hogere niveaus zijn rijk aan zeer uiteenlopende concreties.

De tuin van de Calestienne, op een boogscheut van de grot, is gratis te bezoeken en geeft een overzicht van de kenmerkende kalkflora van de Calestienne. Dit parcours leidt naar de top van de groeve van Hampteau, waar het avontuur van de grot van Hotton begon. Het biedt een opmerkelijk uitzicht op de vallei van de Ourthe die in een kloof dwars door de hele kalkzoom loopt. Maar ruimer richt dit uitkijkpunt de blik ook van noord tot zuid op de Condroz, de depressie van de Famenne, het dorp Hotton, de rotsen van Renissart, de vallei van de bijrivier Isbelle, het dorp Hampteau en de Ardennen. Danger: hoewel het erg aanlokkelijk is, raden wij de stoutmoedigste bezoekers toch af om voorbij de afsluiting te lopen, met de bedoeling om dichter bij de afgrond te komen, want er is niet alleen het risico van een val van zowat dertig meter, maar bovendien zijn de wanden van deze groeve erg onstabiel door de verticale positie van de strata en de wijze van blootlegging (opblazen) en het komt voor dat strata in het niets storten. Om deze reden is de groeve ook niet toegankelijk voor het publiek.

De resurgentie van de Isbelle is enkel toegankelijk voor duikers. Ze maakt mogelijk om de ondergrondse rivier te verkennen, waarvan het grootste deel nog altijd onbekend is voor de mens! Deze resurgentie wordt gevoed door ‘pertes’ hoger in de vallei. Op de laagste waterstand stroomt deze resurgentie niet meer. De Isbelle gaat weer bovengronds stromen, door sterke neerslag.

Bovenop de Rotsen van Renissart lag vroeger het Romeins kamp van Ti-Château, met een oppervlakte van 1,7 ha. Van op deze hoge en strategische positie kon het garnizoen de weg van de Ourthe goed in het oog houden en de lager gelegen landbouwbedrijven beschermen. Op de site werden keizerlijke munten en gouden voorwerpen opgegraven. Een steenworp verder ligt de Trou Fré Djame, genoemd naar een monnik die er vroeger als kluizenaar zou geleefd hebben, 20 meter hoog boven de Ourthe. Het gaat om een gang onder een rotsboog die de rots aan weerszijden doorklieft en een rotsplatform van 5 meter lang beschermt. Het gladde oppervlak van de tunnel en ook de bijna ronde doorsnede vertellen dat hij geboetseerd werd door de oplossing van de kalksteen (karstvorming) en een overblijfsel zou zijn van een oud karstnetwerk dat vandaag door de erosie doorboord is. In de buurt werden enkele neolithische resten gevonden. De geosite van de Rotsen van Renissart bestaat uit een kalkmassief, doorboord door karstholtes, dat uittorent boven de Ourthe en zuidgericht is. Hij is echter van groot landschappelijk, geologisch, biologisch, archeologisch, historisch en recreatief belang. Een deel van de rotsen is toegankelijk om te beklimmen. Het is een trefpunt dat erg in trek is bij klimmers in ons Geopark. Het is uitgerust met 102 klimwegen die toegankelijk zijn voor de Belgische klimverenigingen. Een klimtopogids is te koop bij de toeristische dienst van Hotton. Het strand aan de voet van de rotsen leent zich uitstekend tot een ontspannen dagje uit.

De Faber Molen werd in 1729 gebouwd en is nog altijd in werking, maar enkel voor het plezier van bezoekers. Deze molen ademt de sfeer van vervlogen tijden. Hij werd opgetrokken aan de rand van een waterloop, de tweede zijarm van de Ourthe die een eiland uitsneed (het eiland van Oneux). In die tijd was het een banmolen en de inwoners moesten hun graan laten malen door de molen van de heerlijkheid. Deze verplichting ging gepaard met een belasting, maalrecht genaamd, in verhouding tot de hoeveelheid gemalen graan. Hij bleef functioneel tot begin de jaren ‘60. Hij draagt de naam van de laatste eigenaar, de heer Lucien Faber, die de molen wilde openstellen voor publiek. In 1989 werd de molen eigendom van de gemeente Hotton. Binnen krijgt u een idee van de vindingrijkheid van de molenaars van toen. U ontdekt er vier niveaus met de machinerie, de molenstenen, de trommelzeef, de zolder ... Buiten kan De Faber Molen u de blik laten gaan over de twee molenraderen die door de waterloop gevoed worden. De molen werd in 1948 beschermd door de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen. Hij is te bezoeken op aanvraag bij de toeristische dienst (Syndicat d’Initiative).

U bent nu aangekomen aan de derde geosite van uw geowandeling in Hotton. Riveo, het rivier-interpretatiecentrum, nodigt u uit om de geheimen van de rivier te ontdekken! Riveo ligt pal in het centrum van Hotton en biedt u tal van ontdekkingsruimtes, waaronder een heuse gereconstrueerde rivierarm van 12 meter, een panoramisch uitzicht op de onderwaterwereld van een vijver, een ludieke en thematische tentoonstelling ... Na reservatie biedt RIVEO u de mogelijkheid om de onvermoede schatten van de rivierwereld en zijn biodiversiteit te ontdekken, aan de hand van tal van activiteiten en animatie rond de natuur en de visvangst.