Kerken in de Ardennen door de eeuwen heen

Als parel van de toeristische Ardennen aan het einde van de 19e eeuw, moest La Roche-en-Ardenne de mooiste en grootste kerk van de streek hebben. Het opmerkelijke neogotisch gebouw, wat vandaag de dag in het centrum van de stad staat, werd in 1901 ingewijd. Het is gebouwd op de plaats van een oudere kerk met een barokke bolvormige klokkentoren die het lange tijd beroemd maakte. U zult gecharmeerd zijn van het licht waar het grote schip in baadt, omgeven door duizend felgekleurde vlakken. Vooral de gebrandschilderde ramen van Louis-Marie Londot (1980) zijn erg levendig. Achtergrondmuziek begeleidt graag iedereen die binnenkomt en herinnert ons eraan dat de kerk bekend staat om de concerten. Hier is het orgel wat de toon zet, vooral het orgel wat bij het altaar staat. Een indrukwekkend instrument van Duitse makelij, met 4300 pijpen en een kast ontworpen door een architect.  Veel van de talloze schilderijen en beelden zullen u raken door de kwaliteit. Te beginnen met het grote polychrome altaarstuk van het koor. Wij kunnen (in reliëf) de Bruiloft te Kana en de Vermenigvuldiging van het brood aan weerzijden van de tabernakel bewonderen, evenals de Doop van Jezus en het Laatste Avondmaal (geschilderde panelen) en een fries stelt het portret van de 12 apostelen voor.  Rechts en links van het koor staan twee beelden van lindehout met de beeltenis van de Maagd en Sint Nicolaas, patroonheilige van de parochie. De beelden zijn gemaakt door Renier Panhay uit Rendeux. Een aanrader is het 16e eeuwse doopvont en een majestueuze preekstoel met albasten beelden. Om nog maar te zwijgen van de bekleding van het centrale gangpad, een mozaïek van 100.000 leien vormen een bijzonder tapijt van antracietkleurige sterren.

Het dorp Buisson wordt zeer gewaardeerd door wandelaars, fietsers en jagers. De kerk, al van verre herkenbaar doordat de zon schittert op het witte pleisterwerk, is gastvrij en het gehele jaar geopend. Het werd gebouwd in het begin van de 19e eeuw, maar er zijn elementen van het interieur die dateren uit de vorige eeuw. Het gebouw is van binnen net zo licht als van buiten. Het barokke hoogaltaar, wit met grijze omlijstingen, trekt de aandacht met een kleurrijke doek dat boven de tabernakel hangt. Een moderne compositie, bestaande uit rood, bruin en geel, waarin Jezus de zielen van de mensheid bevrijdt van de dood. Links en rechts van het altaar staan de beelden van Sint Anna en Sint Lambertus. Het zijn mooie terracotta tegels uit het midden van de 19e eeuw. Zeer opvallend zijn de twee “reliekschrijnen-monstransen”. Ze hebben een vorm van een hoge gevederde hoed, die getuigen van de verering aan de relikwieën van de heiligen. Op de biechtstoel herinnert een oog in een driehoek omgeven door stralen de gelovigen eraan dat “God alles ziet”. Voordat u de kerk verlaat, bekijkt u dan eerst nog de kruisweg die net na de oorlog is gemaakt. De mannen die Jezus arresteren worden afgebeeld met een soldatenhelm en een geweer in de handen. Ziet u ook de twee langen touwen van de klokken die hangen in het voorportaal, in afwachting, klaar om bediend te worden.

Deze oude kerk uit 1586 werd in 1811 herbouwd en in 1860 uitgebreid. Kenmerkend voor deze periode is de klokkentoren met de wenteltrap. Ziet het er binnenin niet uit alsof het gewelf een oude, omgedraaide scheepsromp is? Overigens wordt het centrale deel van onze kerken “het schip” genoemd, een verwijzing naar de boot die de jonge christelijke gemeenschap in de evangeliën symboliseert. Op de grond ligt een zwarte marmeren vloer die 200 jaar oud is. Verschillende beelden en meubels dateren uit de 17e en 18e eeuw, levendig met landelijke authenticiteit. De drie heilige martelaren op het rechter altaar, nu geassocieerd met de theologische deugden (geloof, hoop en liefde), trekken onmiddellijk de aandacht met hun kleurrijke kleding. In de nis erboven mediteert een vrij eenvoudige Sint Antonius van Padua. Sint Maarten, de patroonheilige van de kerk, zit boven het linker altaar, wat gewijd is aan de Maagd Maria. Een tweede beeld van de heilige staat bij de ingang van het schip, tegenover een martelaarsbeeld, alles in het blauw. Het hoofdaltaar, met de gebeeldhouwde tabernakel en de draaiende troon (let op de twee sloten), diende om de heilige hostie te vereren die geplaatst was in de monstrans (het motief is gegraveerd op de draaibare scheidingswand). De ambachtsman van dit aansprekende liturgisch meubel, aan wie we ook de twee engelen in gebed aan beide zijden te danken hebben, heeft waarschijnlijk ook de prachtige preekstoel gemaakt. Men herkent er de vier evangelisten met hun symbolische attributen. Voor wie de hoogtepunten van het leven van Sint Maarten vergeten is, loopt u gewoon door langs de glas-in-loodramen aan de zuidkant van de kerk. We herkennen de beroemde scène waarin de Romeinse officier zijn kostbare jas in tweeën sneed om deze aan de arme man te geven. Tot slot noemen we de indrukwekkende sierlijke gietijzeren banken en enkele, met vrome symbolen versierde, graftombes op het kerkhof rondom de kerk.

Een andere zeer oude kerk, is de kerk van Erneuville. Dit blijkt uit het metselwerk van visgraten (het opus spicatum van de Romeinen) en dateert waarschijnlijk uit de 10e eeuw. In 1852 en 1878 werd het gebouw uitgebreid en in 1968 kreeg het zijn huidige uiterlijk. Vervolgens werd de koorbank afgebroken, een nieuw altaar tegenover de gelovigen geplaatst en werd de koorwand versierd met een moderne muurschildering in groene tinten.  In het valse dwarsschip achter de hal staat een verbazingwekkende zwarte marmeren grafsteen ter nagedachtenis aan de landsheer van Grandchamps Jean de Waha, militair gedurende zijn leven (1620). Vlak ervoor staat een meer dan duizend jaar oude doopvont van blauw hardsteen, die eruit ziet alsof het in de schacht van een zuil is uitgehakt (alleen het deksel is zeer recent). Een ander overblijfsel van de oude kerk is de theotheek (voorloper van de tabernakel) uit 1629, het is geplaatst in de rechterkant van het hoofdaltaar. In deze nis, in de vorm van een kleine tempel, worden de gewijde hosties bewaard. Een cirkelvormige opening (oculus) bracht het in verbinding met de buitenwereld en liet parochianen toe om het Heilig Sacrament zowel ’s nachts als overdag te kunnen aanbidden. Ook lepralijders die niet onder de bevolking mochten komen konden zo vanaf het kerkhof aan de dienst deelnemen. Vandaag de dag is deze oculus verplaatst naar de muur van de huidige sacristie. U kunt ook de beelden van de heilige Petrus (met de sleutels van het Paradijs) en de heilige Dionysius (met het gemijterd hoofd in zijn handen) uit de 18e eeuw bewonderen. De evangelisten van de preekstoel, zeer expressief uitgebeeld, zijn uit dezelfde periode. Voor liefhebbers van raadsels is het interessant om het chronogram boven het toegangsportaal te ontcijferen (om de verborgen datum te bepalen moet je de grote Romeinse cijfers optellen).

Ortho is een zeer oude plaats en de kerk was lang de belangrijkste in de regio. De klokkentoren, vroeger gebruikt als versterkte schuilplaats, was een bijgebouw van de abdij van Saint-Hubert en stamt hoogstwaarschijnlijk uit de romaanse tijd. Boven de deur en op de ankers van de toren staat het jaar 1671 vermeld. Het is het jaar van een belangrijke restauratie na de verwoesting door de Franse troepen in 1652. Vervallen in 1901, herbouwd in 1908 in neo-romaanse stijl. Het interieur, wit en crèmekleurig, herbergt een aantal opmerkelijke beelden evenals een doopvont in gotische stijl met verwrongen gezichten. De Maagd en het Kind, met eenvoudige en karikaturale trekken, is typerend voor het talent van de Maître van Waha uit de 16e eeuw. De Christus aan het kruis ter hoogte van het koor, verstild door de pijn van de lijdende, staat in schril contrast met de vreugde van de stenen gezichten die de hedendaagse tabernakel omringen. Heeft u al opgemerkt dat de drie beelden van de bisschoppen met de staf en de mijter verrassend veel op elkaar lijken? Het gaat inderdaad om dezelfde bisschop, Sint Remigius van Reims! Het is ook Sint Remigius die het glas-in-lood achter het altaar siert, het is een compositie van het oude glas en de moderne gekleurde schakeringen van Louis-Marie Londot (1980). De meest oplettende toeschouwers zullen in het zuidelijke dwarsschip de vier evangelisten hebben herkend, allen gesneden uit marmer en sieren de oude preekstoel. Tot slot staat links van de toren als u naar buiten gaat een megaliet van melkkwarts, zoals er nog meer staan in de regio. Het verwijst naar een cultus die teruggaat tot ver voor onze jaartelling.

Het is in de eerste plaats de omgeving van deze kleine kapel gemaakt van schist en breuksteen, die u zal betoveren: een kleine groene wei omgeven door een lage muur, een nabijgelegen beekje, een bank om op te zitten en het landschap en de dorpshuizen te mogen beschouwen. De kapel werd in 1627 gebouwd door de edele heer Jean de Herlinval, ritmeester van de hertog van Alva (landvoogd van de Nederlanden voor koning Filips II van Spanje). Bovenop staat een kleine achthoekige klokkentoren versierd met een smeedijzeren kruis met een staf en een sleutel, waarschijnlijk een symbool van de abdij van Saint-Hubert. Binnen staat het 17e eeuwse polychrome, barokke hoogaltaar. Hierin bevindt zich een reproductie van een zeer bewogen Maagd met het Kind van de Maître van Waha (die staat in de kerk Saint-Rémy van Ortho), evenals een kleine gebeeldhouwde groep die de “Pamoison van Maria” (het flauwvallen van de moeder van Jezus) aan de voet van het kruis voorstelt. Vier andere beschilderde beelden herinneren aan de verering van Sint Hubertus, de patroonheilige van de kapel, van Sint Anna (reproductie van een van de oudste voorwerpen in het gebouw), van Sint Jozef en van de heilige Sint Eligius (beschermheilige van de hoefsmeden). Tot voor kort werd in geval van storm de klok van de kapel geluid. Volgens de overlevering hield dit het slechte weer weg. Tijdens periodes dat de kapel gesloten is, laat een kleine opening in de deur nog steeds zien hoe het er van binnen uitziet.

Op bijna 7 kilometer van de kerk in Samrée, de officiële parochie, besloten de inwoners van Maboge in 1865 om hun eigen kapel te bouwen. Zo konden zij religieuze diensten bijwonen zonder eerst door het bos een hoogteverschil van 320 meter te overbruggen. Het gebouw, groot genoeg om de gehele dorpsgemeenschap te ontvangen, is gebouwd van schist (in de grond aanwezig in de streek) en “blauw steen”. Dit is een zeer dichte kalksteen, met een betere weerstand op de hoeken en kozijnen. De kapel heeft een eclectische stijl, dat wil zeggen, dat de bouw diverse invloeden heeft. Dit is typisch voor de Belgische monumentale architectuur van de 19e eeuw. Rechts van de ingang staat een beeld van Sint Rochus (1952), oorspronkelijk heeft deze gestaan op de borstwering van de brug over de beek “Ri du Sart”. De buitenzijden van de kapel worden bekleed met 18e en 19e eeuwse grafstenen. U ziet ook een prachtig beschilderd gietijzeren grafkruis, zoals we ooit in groten getale zagen op onze begraafplaatsen… Het meubilair is sober en met een eigentijdse constructie, maar binnen zijn er veel beelden te bewonderen. De oudste is een eenvoudige, ontroerende Sint Laurentius; de meest recente zijn gipsen beelden, geschilderd in kleur of helemaal wit. Het is een genoegen om te stoppen in deze kleinschalige kapel, die in de zomer en winter versierd is met wel duizend bladeren en bloemen.