Geowandeling van Durbuy: "De afgesneden meander van Durbuy"

U loopt nu langs een emblematisch park van de stad Durbuy. Het Parc des Topiaires, aan de rand van de Ourthe, vergast u op meer dan 250 snoeivormen. Het is dus niet verwonderlijk om onderweg een zeemeermin, een olifant, een krokodil of onze Brusselse vriend 'Manneken-Pis' tegen te komen. Deze werkwijze om struiken of andere heesters te snoeien, gaat terug tot de tijd van het Oude Rome, en meer bepaald het tijdperk van Plinius De Jongere (62-113 n.Chr.). Deze laatste gebruikte inderdaad de term 'Topiarus' voor zijn tuiniers uit Egypte of Syrië, meer bepaald heggenknippers. De vormsnoeikunst is dus ontstaan bij deze slaven. Zij knipten plantaardige structuren in de vorm van wilde dieren of mythologische figuren. De planten die voor dergelijke werkwijze in aanmerking komen, zijn onder meer altijdgroene buxus, maar ook iep, laurier, kardinaalsmuts, hulst, cipres of taxus. De vormsnoeikunst zal tegelijk met het Romeinse Rijk uitdoven. Het is dan wachten tot de Renaissance om ze weer te zien opbloeien. Sommige planten in dit park zijn meer dan 120 jaar oud en het vroeg van deze tuiniers-kunstenaars veel volharding en geduld om deze kunstwerken te creëren. Soms besteedden ze zowat 20 jaar aan deze artistieke vormsnoei! Parc des Topiaires een Partner van het Famenne-Ardenne UNESCO Global Geopark Rue Haie Himbe 1 6940 B-Durbuy Tel.: +32(0)86/219.075 E-mail: topiaires@durbuy.be Website: www.topiaires.durbuy.be Open van 2 januari tot 31 oktober (10 tot 18 uur); november (10 tot 17uur); december (weekends en schoolvakanties van 10 tot 16 uur) 4,50 € per persoon (gratis onder de 6 jaar, 1 € tot 12 jaar). Nadat u uw ogen de kost hebt gegeven aan deze prachtige plantaardige werken, rust zeker even uit op een van de mooiste terrassen van Durbuy!

De stad Durbuy werd gevestigd op een eilandje dat omrand is door een afgesneden meander van de Ourthe. Dit was een bijzonder strategische ligging. De verdediging van de locatie berustte op de rivier, die de versterkte omwalling omringde, en ook op het kasteel dat op een rotsuitloper was opgetrokken. Pas in de XVIIIe eeuw werd de meander opgevuld en opgedroogd en begrensde zo de dode arm van de Ourthe waarin u zich nu bevindt. Tegenover u ziet u het kasteel van Durbuy. De stad dankt haar ontstaan aan het kasteel, dat voor het eerst in een geschrift wordt vermeld in 1078. Dit kasteel heeft een ingewikkelde geschiedenis achter zich en zal in de loop der tijden ten prooi vallen aan brand, verval en vernieling, met tussenin periodes van heropbouw. In het begin had het versterkt kasteel vooral een militair doel. Het bestond toen uit enkele gebouwen en torens die deel uitmaakten van een geheel van versterkingen. Het woongedeelte was tot het strikte minimum beperkt. Vanaf de XVe eeuw krijgt het kasteel meer comfort, door de bouw van woonvertrekken op de donjon aan de kant van de stad. De geschiedenis van het kasteel kende ook een aantal oorlogen. Het zal uiteindelijk in de XVIIe eeuw met de grond gelijk worden gemaakt door de Franse troepen. In 1731 nam de hertog d'Ursel, heer van Durbuy sinds 1726, de taak op zich om het weer op te bouwen. Het is dan geen burcht meer, maar een lustkasteel aan de rand van de Ourthe. Later zal het kasteel nog ingrijpende veranderingen ondergaan, omstreeks 1880-1882, die het neogotische trekken zullen geven, de stijl die het vandaag nog heeft. Zoals de berm van de rivier toont, ligt de basis van het kasteel op de rots. Deze bestaat uit kalksteen, wat het kasteel een stevige fundering geeft. Tussen het kasteel en de oude arm rijst een erg mooie geplooide rots op: de kleine anticlinale (verder in de tekst wordt geologische uitleg gegeven over deze structuur). Deze anticlinale en de dagzomen langs de Ourthe onthullen dus het bestaan van een rots van enkele meters hoog waarop het kasteel werd gebouwd dat zo natuurlijk uittorent boven de omliggende gronden.

De naam Durbuy wordt voor het eerst vermeld in 1078 onder de benaming Dolbui castello. In de 12e-13e eeuw wordt in geschriften de stad Durboiusvertaald als 'duro-bogio' (vesting van de Boii). De stad is dus duidelijk aanvankelijk militair. Dankzij deze militaire macht strekt Durbuy zijn bescherming uit tot de nabije dorpen en wordt een sociaal-economisch welvarend centrum. In de XVIe eeuw is Durbuy een belangrijk staalverwerkend centrum, met twintig ovens. Het zal tussen 1530 en 1570 de Luikse regio de helft van het ijzer leveren dat ze nodig heeft. In de XVIIe eeuw gaat het bergaf met Durbuy, door allerlei rampen en oorlogen. Religieuze congregaties komen er zich vestigen, om de bevolking in nood bij te staan. Mooie kloostergebouwen getuigen nog van die aanwezigheid. De economische opleving komt er pas eind de XIXe eeuw, met de opvlucht van het toerisme. De stad Durbuy is opmerkelijk door de schoonheid van haar bebouwing, en onder meer haar prachtig kasteel dat op zijn rotsuitloper uitkijkt boven de stad. Haar schilderachtige verkeersvrije straatjes zullen u uitnodigen om kennis te maken met het diverse geheel van winkels, talloze gastronomische en streekrestaurants en andere typische brasseries.

Laten we even stilstaan bij een toch wel symbolisch gebouw van de stad: de Graanhal of het Spaanse Huis. De hal werd al vermeld vanaf 1380 en getuigt in zijn huidige staat, met zijn zeldzaam vakwerk uit de XVIe eeuw (omstreeks 1530-1540), van het economisch belang van Durbuy, waarvan het grondgebied zich over enkele huidige deelgemeenten uitstrekt. De vermelding 'Graanhal' kan misleidend zijn en dateert uit de XIXe eeuw. Het gebouw was immers veelzijdig: het huisvestte een overdekte markt en het huis van de magistratuur (administratief en gerechtelijk centrum van het graafschap). In de XVIIe eeuw is de stad in verval, als gevolg van de Dertigjarige Oorlog en het verdwijnen van de staalbewerking. De hal is dan in slechte staat en moet in 1639 zijn hele achterhelft afgeven, waar waarschijnlijk de overdekte markt was ingericht. In de XVIIIe eeuw ondergaat hijnog andere verbouwingen, maar hij blijft stadhuis tot aan het eind van de eeuw van de Verlichting. Het gebouw is beschermd als uitzonderlijk Waals erfgoed (sinds 23/11/1976). Vandaag huisvest de hal het Museum voor Moderne en Hedendaagse Kunst van Durbuy.

Deze kerk heette aanvankelijk Recolettenkerk. Ze werd vanaf 1632 opgetrokken door de religieuze minderbroedersorde en werd in 1642 gewijd. De minderbroedersorde leefde van bedelen en prediken. Het vroegere gedeelte van de huidige kerk beantwoordt benaderend aan het primitieve gebouw. In de XVIIIe eeuw werd de kerk gerestaureerd en aanzienlijk vergroot. De hertogen d’Ursel, die de werken financierden, lieten op het eind van de werken op het koorgewelf van het gebouw hun blazoen aanbrengen met het jaartal 1774. Na de Revolutie werd de kerk overgedragen aan de gemeente, die ze restaureerde. In 1810 werd ze een parochiekerk, met de naam Saint-Nicolaskerk. Deze kerk huisvest prachtige doopvonten uit de XVIe eeuw. Aanpalend aan de kerk werd vanaf 1629 het Recolettenklooster gebouwd, waarvan nu nog de pastorie, woonvertrekken, handelszaken en een openbare groene ruimte resten. Tegenover de kerk ligt de huidige ingang van het kasteel (vroeger tegenover de hal).

U staat nu tegenover de anticlinale van Durbuy of Falize-rots (Al Rotche al Falèye). De anticlinaledraagt ook de naam anticline van Omalius, als verwijzing naar de beroemde Belgische geoloog Jean-Baptiste-Julien d’Omalius d’Halloy (1783-1875), een voorloper van de geologie in België en Noord-Frankrijk. Hij beschreef in 1807 voor het eerst de rots in een wetenschappelijk tijdschrift. Deze anticlinale is een uniek geologisch verschijnsel, door zijn locatie en zijn omvang en omdat hij zo goed te zien is. Het is dus tijd voor een lesje geologie. De Omalius-rots is, vanuit geologisch standpunt, een zogeheten anticline. Een anticline is een plooi in een gesteentelaag, in de vorm van een A. De plooi in V-vorm is een syncline. Hij wordt gevormd uit goed gelaagde Frasnien kalkstenen. Als we teruggaan in de tijd, naar het Frasnien tussen 385 en 375 miljoen jaar geleden, ligt het Geopark onder de zuidelijke keerkring, in een warme zee. Op de bodem van deze zee wisselen afzettingen van carboonhoudend slib en lagen van opbouwende organismen elkaar af (koraal, sponzen, enz.), die horizontale banken vormen. Om te evolueren naar het geplooide uitzicht dat we vandaag zien, moesten banken vervormd worden. Deze vervorming doet zich voor wanneer de aardkorst samengedrukt wordt. In België gebeurde dit toen omstreeks 320 miljoen jaar geleden een bergketen ontstond, het VaristischGebergte. Als de vervorming te sterk is, breken de banken. Vervolgens werd dit gebergte uitgehold tot een vlak en monotoon reliëf: een schiervlakte. Daarna storten de rivieren zich in deze rotssokkel om de landschappen te vormen die wij vandaag zien.