De 4 valleien - Wandelingen in Anderlecht : De Broekvallei - 1/4

We starten de wandeling aan het einde van de Vruchtbaarheidslaan, ten noorden van de tuinwijk Goede Lucht. Een pad leidt naar de weiden die recht tegenover de laatste huizen liggen. Enkele meters na het verlaten van de weg, voorbij een speelplein, steekt het de beek over. Vervolgens bereikt het de Broekstraat in Dilbeek. De beek markeert hier inderdaad de grens tussen de beide gemeenten. Op deze plaats is de beek, verborgen door gras, zeer diep en wordt ze omzoomd door knotwilgen. Aan de Anderlechtse kant van de beek groeit een berkenbosje. Aan de overkant, de Dilbeekse kant, liggen enkele vochtige gebieden waar onder meer riet groeit. Vervolgens slingert de beek zich door een met bomen omzoomde corridor te midden van weilanden en landbouwvelden, waardoor ze zich duidelijk onderscheidt in het landschap. De bomen langs de beek zijn voornamelijk inheems: wilgen, meidoorns, eiken, hazelaars, linden en enkele essen. De andere oever wordt overwoekerd door een invasieve plant, de Japanse duizendknoop. In Azië wordt deze plant gebruikt om de verbrande hellingen van vulkanen opnieuw te beplanten en wordt hij gekweekt om zijn geneeskrachtige eigenschappen. Hier is deze exotische plant zo overwoekerend dat hij als invasief wordt beschouwd omdat hij inheemse planten verdringt. In september-oktober is hij echter bedekt met kleine witte bloemen, mannelijke of vrouwelijke, in hangende trossen die een zilveren baldakijn vormen. Op de beide oevers van de rivier trachten de gemeentelijke diensten de invasie te beperken met behulp van een techniek die bekend staat als "plant engineering". Er wordt daarbij uitgegaan van het principe dat we door het bevorderen van inheemse planten, die van nature beter aan onze biotopen zijn aangepast, deze kunnen helpen in de strijd tegen invasieve planten. Daarom werden er wilgen, hazelaars, essen, braamstruiken en klimop heraangeplant. Op het laatste rechte stuk werd de Anderlechtse oever uitgegraven om een groot regenwatergebied te vormen. Een grote hoeveelheid water kan er worden geabsorbeerd als het debiet de capaciteit van de geul overschrijdt. Zo ontstond een dubbele, met gras begroeide en semi-vochtige oever, een geschikte habitat voor amfibieën. Aan de overkant, op de Dilbeekse oever, grenst de beek aan landbouwgebieden waar onder meer grote serres staan. Links ligt het stormbekken in de Kaudenaardestraat dat er de geul mee deelt waar de Broekbeek ondergronds verdwijnt.

Bij de overwelving werd de beek rechtgetrokken in een tunnel die ongeveer de historische loop van de Broekbeek volgt. Hij loopt dus onder de Ring door, volgt de Sylvain Dupuislaan en mondt uit in de Zenne, eveneens ondergronds, ter hoogte van het kruispunt van de Pasteurstraat en de Herzieningslaan. Sinds 1983 worden werkzaamheden uitgevoerd om het rivierwater te scheiden van het afvalwater. De voormalige tunnel die ook als riool werd gebruikt, behoudt deze functie maar mondt nu uit in de zuidelijke verzamelriool. Er werd echter een tweede tunnel gerealiseerd die een deel van het water uit de Broekbeek naar de Pede voert. Ondanks deze sanering wordt de beek nog steeds belast met afvalwater als gevolg van lozingen in de bovenloop. De ondergrondse doorgang van de beek is te merken aan het metalen mangat in het gras als u het pad neemt naar de Ferdinand Crapsstraat; Via dit mangat wordt de regelmatigheid van de waterloop gecontroleerd. Daarna is het zeer moeilijk om het tracé te bepalen. De wandeling volgt dus een route tussen het punt waar de beek ondergronds gaat en het punt waar ze in het water van de Pede terechtkomt. Aan de rechterkant van de Ferdinand Craps-straat staan de laatste huizen van de tuinwijk Goede Lucht, recht tegenover het gebouw van de Anderlechtse Haard. Hun architectuur is veel recenter dan die van de rest van de wijk waar de gevels uit lichtgrijze betonnen bakstenen bestaan.

De straat klimt naar de top van een zeer open plateau dat eruitziet als een voorstedelijk dorp. Dit is het meest westelijke deel van het plateau van Scherdemaal (zie de brochure Het Park system) dat nu van haar hoofddeel wordt gescheiden door de Ring. Tegenover de brug over de Ring staat een eigentijds wooncomplex waarvan de kleurrijke vormgeving niet zonder belang is. Het gaat om zesendertig passieve en zeer energiezuinige sociale woningen, gebouwd door de BGHM (Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij). In de Scherdemaalstraat valt al meteen het verschil tussen twee bouwstijlen op: aan de even kant staan vier kleine bakstenen rijhuizen die doen denken aan de oude huizen van de landarbeiders en de eerste bewoners van de straat. Op het nr. 62 staat een interessant art-decohuis met een mooie bloemenconsole onder de erker. Aan de oneven kant staat een villa buiten de rooilijn, in het midden van haar tuin. Verder is deze kant niet meer bebouwd. We kijken uit op een landelijk landschap, onderbroken door een paar boerderijgebouwen. Het reikt tot aan de rand van de lagergelegen Appelboomstraat waar een rij esdoorns het uitzicht afsluit. Links opent zich de Soetkindreef. Alleen de even kant is bebouwd. Aan het einde van het veld, aan de rechterkant, staat een grootbladige linde in de gewestelijke Inventaris van de opmerkelijke bomen is opgenomen als de drieentwintigste grootste lindeboom in zijn soort. Nummer 32 is een voormalige boerderij die loodrecht op de weg is gebouwd, nummer 36 een prachtige modernistische villa in de pakketbootstijl (jaren 1930). Voor nummer 44, een mooi huis in cottagestijl met een grote luifel, staat weer een opmerkelijke lindeboom, nu met kleine bladeren. Een pad aan de rechterkant leidt naar Tijl Uilenspiegeldreef, waar nog een mooi huis in cottagestijl staat. De andere huizen in de straat ontlenen het vocabularium van de Robbedoesstijl uit de jaren 1950 (de stijl die Franquin gebruikte voor dit personage: zeer geometrisch en strak met veel grote ramen, ook wel "Stijl 58" genoemd aangezien het de stijl was van de meeste paviljoenen van de Expo). De neocottage-elementen vinden we terug in alle voorstedelijke wijken uit die tijd (zie de brochure Het Park System). Aan het einde van de dreef, aan weerszijden van de Scherdemaalstraat, staan drie imposante atlasceders waarvan de eerste werd geknot. Het beeld vanaf de onderkant van het kruispunt is vrij indrukwekkend. Aan de rechterkant vormen de huizen een interessant ensemble uit de jaren 1930. Deze steile straat verbindt het plateau met de Pedevallei. Op de weg naar beneden zien we een vernaculaire landbouw- of op zijn minst landelijke architectuur. Nummer 223 is een interessant art-decohuis geïnspireerd op de pakketbootstijl (vorm van de erker, verticaliteit van de travee van de inkomdeur) met een hangar die typisch is voor tuinbouwbedrijven. Nummer 227, ernaast, is een mooi neorenaissancegebouw met een verhoogde ingang en balustrade waarachter een grote tuin met bomen schuilgaat. Op nummer 241 staat nog een vierkantshoeve, de Snoeckhoeve, die is opgenomen is in de Inventaris van het bouwkundig erfgoed van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De hoeve is nog steeds in bedrijf. Passanten kunnen er aardappelen kopen en op de achtergelegen weilanden graast nog het vee. Nummer 284 getuigt van de tijd toen het clubhuis en de kleedkamers van RSCA-Rugby er gevestigd waren; Inmiddels beschikt de club over ultramoderne faciliteiten in de buurt van de Pede. Op de muur van de oude douches zien we een graffiti met een rugbyspeler in actie. Het aangrenzende beboste braakland werd recent ontwikkeld; een kronkelend pad leidt door deze hazelnootboomgaard die de mooie naam La Boisette draagt. De Scherdemaalstraat eindigt aan de rand van de regionale vijver van de Pede, op het punt waar de beek een bocht maakt om zich bij de Haasstraat te voegen. Iets daarvóór loopt een buurtweg aan de rechterkant onder een rij populieren door naar het Rietveld van Neerpede (zie Pedevallei).

Een brug overspant het water van de Pede en geeft toegang tot de oever van de vijver. Het pad volgt het water van de Pede en komt uit op de rotonde waar de Neerpedestraat haar grote lus sluit rond het oude stormbekken. De vijver mondt uit in de beek die onder de weg doorloopt om zich aan te sluiten bij een tweede vijver. Hier komt de tunnel van de Broekbeek tevoorschijn om zijn water in de Pede te lozen, waardoor een kunstmatige samenvloeiing ontstaat.

De wandeling gaat verder door de Neerpedestraat. Links leidt pad 116, dat begint met een paar stenen treden, naar La Boisette. Deze groene ruimten grensden ooit aan de vakantiekolonie van Anderlecht. Vandaag zijn hier het trainingscentrum van de Sporting Club, een politiebureau en het hondentrainingscentrum van de hondenbrigade gevestigd. Dit kleine bewaarde bosgebied, met een mooie variëteit aan inheemse soorten waarin de grote witte wilgen domineren, is als promenade aangelegd door het Groen en Blauw Huis (zie Pedevallei), met het oog op het respecteren van de biodiversiteit. Op het plein werd een monument opgericht voor het Heilig Hart van Jezus, met op de sokkel de inscriptie “Bescherm Neerpede - Bescherm Anderlecht” “Protégez Neerpede - Protégez Anderlecht” en de lijst van de parochianen die tijdens de twee oorlogen gesneuveld zijn. Het pad leidt langs de faciliteiten van de RSCA Football Youth Academy, slaat dan linksaf en loopt de begroeiing in. Op dit punt doorkruist het een zone met wilgen, hulst en hazelaarbosjes die verstrikt zijn in een tapijt van braamstruiken en klimop, met een of twee zeer mooie openingen waar het zonlicht naar binnen stroomt. Als u om zich heen kijkt, zult u een zevenstammige hazelaar zien staan. Het pad verlaat La Boisette langs de oude kleedkamers van de rugbyclub die we al eerder zagen.

Terug naar de Scherdemaalstraat die we nu aflopen in opgaande richting. Ter hoogte van nummer 223 opent zich de Vlinderstraat die in noordelijke richting naar de top van Vlasendaal leidt. Het is een typische landweg met oude kasseien, met gebouwen zonder eenheid van stijl die worden gescheiden door moestuinen en kleine agrarische gebouwen. De straat wordt al snel een geplaveid pad doorheen de velden. Hier stond vroeger de lemen schuur die het decor was van de Boerenbruiloft (1568) van Pieter Bruegel de Oude. In zuidoostelijke richting zien we boven de bomen de gebouwen van het Jean-Louis Vivèspark en het Martin Luther Kingplein (zie de brochure Het Park System). Verder naar het zuiden en zuidwesten, voorbij de uitgestrekte koeienweide, het Klein Goedveld achter de populieren die het rugbyveld omzomen en de horizon afsluiten, liggen de Mijlenmeersvallei en de wijk van het Erasmusziekenhuis (zie Vogelzangvallei). Nummer 106 in de Vlinderstraat, vlak voor het kruispunt met de Appelboomstraat, is een interessant, mooi gerestaureerd modernistisch huis. De Vlinderstraat kruist de Appelboomstraat en vervolgt de beklimming van het plateau van Vlasendaal. Op de top (vijfenzeventig meter), het hoogste punt van Anderlecht, staat de Luizenmolen. In de verte zien we de torens van het kasteel van Viron (1862), het huidige gemeentehuis van Dilbeek. Op het kruispunt van de Appelboomstraat en de Vlinderstraat begint de Pierre Van Reymenantstraat, genoemd naar een voormalig gemeenteraadslid en bestuurder van de Anderlechtse Haard. Hier staat een imposant, zeer eclectisch gebouw met een groot terras met een klassieke balustrade. Daartegenover ligt wat het laatste bietenveld van het Brussels Gewest moet zijn. Vervolgens staan aan weerszijden van deze weg de gebouwen van Lysem en landbouwvelden van het Institut Redouté-Peiffer, een gewestelijk land- en tuinbouwinstituut dat sinds 2016 toepassingsserres, boomgaarden,landbouwvelden, bijenkorven en gloednieuwe laboratoriumgebouwen omvat. De straat eindigt aan de Itterbeekselaan.

Aan de andere kant van de laan ligt de tuinwijk Goede Lucht, gebouwd vanaf 1921, met tweehonderdenacht huizen. We bevinden ons hier te midden van het platteland, ver van de stad in die tijd. De stijl van de huizen is vergelijkbaar met die van de tuinwijk Het Rad, maar minder interessant. Sommige gevels hebben echter interessant metselwerk dat typisch art deco is. De naam moest de Brusselaars, die door de overwelving van de Zenne en de aanleg van de Noord-Zuidverbinding (1911-1952) uit hun oorspronkelijke wijken waren verdreven, overhalen om naar deze afgelegen en moeilijk bereikbare plaats te verhuizen. Ook de straatnamen had-den hetzelfde doel, namelijk een gezonder leven beloven, bijna op het platteland. In de Geestdriftstraat, vlak na de tuinomheining an de eerste huizen aan de rechterkant, begint er een heel smal pad. De ontwerpers van de tuinwijk voorzagen hier een erfdienstbaarheid om collectieve ruimten te creëren te midden van privétuinen. Het pad leidt naar een recreatieplein dat wordt omgeven door de tuinhekken van het huizenblok. De Geestdriftstraat brengt ons weer naar het beginpunt van de wandeling.