Un deux roues s'il vous plaît - fietstocht 3

Groenten | fruit | honing | Le Bon Melon de Fernelmont - meloenen Emilie Verkaeren – Madeleine Goblet – Olivier Peeters 261/1, Rue Chaudin, 5300 Andenne 0472/412600 emilie.maraichere@gmail.com www.lamodedecheznous.be KORTE CIRCUITS : Online: afspraak op de website tussen dinsdagvoormiddag en woensdag 19 u om uw mand samen te stellen. Afhaalpunten op donderdag:  18, rue de Montigny - 4217 Héron (16:30-19:30)  261, rue Chaudin - 5300 Bonneville (16:00)  3, rue des Casernes - 5024 Gelbressée (17:00 de manden bevinden zich onder een bergplaats voor het huis)  Mi-Blé Mi-Sucré 2, promenade des Ours - 5300 Andenne (16:00 – 18:00) en op vrijdag tijdens de openingsuren) Markt : Andenne, stadscentrum, vrijdag 8:00 –13:00 Rechtstreekse verkoop : Bonneville, zaterdag 10:30-13:00 Winkel op de boerderij: winkel le petit Graux, rue du Sart-Helman 6, 5380 Fernelmont

Landelijke gîte – 3 kamers Gezinsgîte in een woning uit de 19e eeuw die smaakvol en met alle nodige comfort werd ingericht. Geniet van de rust van het platteland en het verwarmd privézwembad dat open is van mei tot september. De golf van Andenne bevindt zich op 500 m.

Landelijke gîte – 2 tweepersoonskamers – een slaapbank (5 personen + 1 baby) Een volledig vernieuwde schuur in regionale natuursteen ontvangt u in een landelijk en zeer helder kader. Met een oppervlakte van 90 m² is deze gîte (3 korenaren) perfect toegankelijk voor personen met beperkte mobiliteit. De vernieuwing gebeurde met milieuvriendelijke materialen en het gebouw heeft een laag energieverbruik. Het kreeg overigens een ‘Bâtiment exemplaire’ prijs.

‘La Maison Couleurs Nature’ bevindt zich op het ontmoetingspunt van de vallei van de Maas en de geklasseerde vallei van de Samson. Het is ook een ruiterrelais, beschikt over 4 charmante gastenkamers en biedt een gastentafel. Deze oude boerderij en nadien manege, werd gebouwd in lokale kalksteen en gerestaureerd met behoud van het oorspronkelijke uitzicht. Vandaag biedt het zijn gasten rust en alle comfort die nodig is voor een aangenaam toeristisch verblijf.

De burcht van de Samson ligt meer dan 30 meter boven het niveau van de Maas en dat was een bewuste keuze. De site, aan twee kanten beschermd door waterlopen en steile rotsen, vormt een driehoek en enkel de basis daarvan moest verdedigd worden. De burcht telde drie omheinde plaatsen: een eerste die in de hoogte toegang gaf tot het dorp Thon, een tweede waar zich het neerhof bevond en in de derde ommuring lag de woning van de kasteelheer en de bijgebouwen en daar waren ook torens voor de verdediging voorzien. Van die oude torens blijft vandaag enkel de bijna intact gebleven Tour Lapidon over. Hij is gebouwd op de flank van een heuvel en kijkt vandaag neer op de Chaussée de Gramptinne. Rond de burcht zweven heel wat legendes. Een van de bekendste is die van de ‘Gouden Geit’. In de dieptes van de bucht zou een ‘Chèvre d’Or’, een welbekende demon uit de Waalse folklore, gewaakt hebben over een fabuleuze schat. Maar tijdens de kerstnacht verloor de Geit haar krachten en ging ze ronddolen in de burchtruïnes waarbij ze de schat onbewaakt achterliet. Info: de burchtruïnes zijn niet toegankelijk, de wegen erheen zijn gevaarlijk en overigens afgesloten.

De vallei van de Samson staat bekend voor haar rivier en haar natuurerfgoed maar ook voor haar bouwkundig erfgoed. Deze vallei werd uitgegraven door – u raadt het al – de rivier ‘de Samson’. De rotsen die u omringen bevatten tal van grotten en holen, waaronder de beroemde Grotten van Goyet, op nauwelijks enkele kilometers. De vallei dankt haar typische charme aan verschillende factoren: ze ligt ingebed tussen steile hellingen en pakt uit met opmerkelijke rotspartijen, een weelderige plantengroei en een leuk kronkelend riviertje. Zij is overigens geklasseerd als natuurreservaat en in dien hoofde beschermd door een sectorplan. De Samson, vroeger Houyoux genoemd, ontspringt op de hoogtes van Gramptinne en werpt zich 16 km verder in de Maas, in het dorp Samson. Zijn verval is een van de sterkste van de Maasvallei (gemiddeld 1,10 m op 100 m). Het is een snelstromend riviertje en zijn waterstanden kunnen verrassen want tijdens zijn loop wordt het gevoed door andere beken die komen van Sorée, Florée, Sorinne, Courrière en Faux. In Gesves, Mozet en Thon-Samson liet de Samson een tiental molens draaien die actief zijn gebleven tot vorige eeuw. Het water van de Samson is zuiver, wat de universiteiten van Namen en Luik heeft toegelaten een pilootproject op te starten met de naam ‘Meuse Saumon 2000’. Het project mikt op het uitzetten van de Atlantische zalm in het Maasbekken en het herstel van zijn volledige levenscyclus. Zo zijn er sinds 1988 bijna 1,5 miljoen jonge zalmen uitgezet in Belgische rivieren, waaronder de Samson.

De Maas is een Europese stroom die door Frankrijk, België en Nederland loopt, om uit te monden in de Noordzee. Hij is 950 km lang en ontspringt in Frankrijk, in Pouilly-en-Bassigny. De eerste gekende brug over de Maas in Andenne werd gebouwd rond de 2e eeuw na Christus. De Maasoevers in Andenne kenden nadien verschillende verbindingen: een veer van 1152 tot 1853, een brug van 1853 tot 1914, een metalen brug, gebouwd door de Duitsers van 1915 tot 1936, een stenen brug die in de categorie kunstwerken valt van 1938 tot 1940 (vernield door de Belgische genie om het Duitse leger te stoppen), een loopbrug in 1946 en ten slotte ging in 1957 de huidige brug van Andenne open, die nu Salvador Allende brug wordt genoemd

Dit werk, in december 2003 geplaatst op de rotonde met de RN921 in Seilles, wordt zeer gewaardeerd door de inwoners van Andenne. ‘De Grote Beer en de Kleine Beer’ is een creatie van Louis Noël. Het kunstwerk werd gemaakt in brons, is bijna 3 meter hoog en weegt anderhalve ton. De kunstenaar heeft een vol jaar gewerkt aan de realisatie. De aankoop van het werk werd gezamenlijk gefinancierd door het Waalse Gewest (MET), de stad Andenne en mecenas François Van Belle.

De Saint-Rémikerk van Thon-Samson vertoont een relatief eenvoudige neoclassicistische stijl. De gevel, gerealiseerd met mooie behamerde stenen, krijgt reliëf door het sculptuurwerk rond de deur en het venster. Het zo gecreëerde reliëf verfraait de ingang van de kerk en creëert de illusie van een veel groter portaal. Bovenaan de gevel ziet u een gekruisigde Christus in steen, de oorsprong ervan is raadselachtig. Het enige wat men met zekerheid kan zeggen, is dat het beeld ouder is dan de kerk zelf. Er net boven ziet u het bouwjaar van de kerk (1780). De huidige kerk werd gebouwd in speciale omstandigheden. Er bevond zich namelijk op deze plek al een oudere kerk die in bouwvallige toestand verkeerde en die in een proces-verbaal uit 1779 beschreven werd als: “de muren staan op het punt in te vallen en het gebinte is volledig rot” (vrij vertaald uit het oud-Frans). Er werd dus in 1780 beslist om een nieuwe kerk te bouwen. Baron de Rahier, de heer van Thon, financierde het project samen met enkele notabelen en de pastoor. De inwoners van hun kant, engageerden zich om als vrijwilliger deel te nemen aan de werken. Naast de Saint-Rémikerk bevindt zich een klein kerkhof.

De Kasteelhoeve van Thon-Samson hoort bij de meest uitzonderlijke monumenten van het dorp. Men spreekt van ‘kasteelhoeve’ omdat het een grote afgesloten vierkanthoeve is die bestaat uit een hoofdgebouw voor de heer en een aanpalende boerderij. De eerste vermeldingen van de heerlijkheid Thon zijn te vinden in de 14e eeuw. Er was toen een middeleeuwse donjon waar in de 16e en 17e eeuw een hoofdgebouw met twee verdiepingen werd aan toegevoegd. Het ‘kasteel’-gedeelte bevindt zich rechts van de toegangspoort naar het binnenplein. De rest van de gebouwen bestaat uit een grote boerderij, opgetrokken in de 17e eeuw, maar gerenoveerd en uitgebreid in de 19e eeuw. Juist naast het hoofdgebouw bevindt zich een kleine lage deur die toegang gaf tot het oude bakhuis (waar het deeg werd gekneed en het brood werd gebakken). Het gebouw is rechts verlengd met een lange vleugel stallingen en links door een kortere vleugel. U zult ook een charmant vierkant torentje opmerken in de hoek van de omheiningsmuur.

De ‘Ferme de Dhuy’ is een van de oudste gebouwen van het dorp. De boerderij hing aanvankelijk af van de Abdij van Kornelimünster maar werd nadien eigendom van de graven van Namen, van de tak van de heren van Dhuy en Flostoy. Deze opmerkelijke vierkanthoeve groepeert rond een geplaveid binnenplein gebouwen in baksteen en kalksteen uit de 16e en 18e eeuw. Boven de deur van het hoofdgebouw vermeldt een steen het jaartal 1587 en toont de wapens van de heren van Namen en Rowier. Links van de toegangspoort zijn torens toegevoegd aan de muur: een ronde en twee vierkante. Juist voor de tweede toren zult u een lage, op de sluitsteen gedateerde deur aantreffen, beschermd door een charmante kleine erker (uitbouw aan een gevel, vroeger gebruikt voor de verdediging). Info: er is een project voor een nieuwe bestemming voor deze boerderij. De bouwvergunning werd al verstrekt door de gemeente en de werken zullen aanvangen in 2020.

Het kasteelcomplex stamt in hoofdzaak uit de 17e eeuw en vormt een L met drie hoektorens. In het westen heeft een lange constructie uit de 19e eeuw de oude gebouwen vervangen en geeft uit op een hedendaagse boerderij. In het oosten was de vleugel met het toegangsportaal waarschijnlijk het vertrekpunt voor de bouw van het complex. Het zou gaan om de oude ‘Cense de Jandrenne’, een boerderij die al in de 14e eeuw werd vermeld. In 1617 werd de boerderij verworven door Jacques de Zualart, een rijk personage en burgemeester van Namen. Nadat hij heer van Sclayn-Bonneville werd, maakte hij er een harmonieus kasteel van met een gevel in Maas-renaissance, gekenmerkt door een afwisseling van baksteen en kalksteenbanden. Zijn zoon Tilmant de Zualart ruïneerde zich tijdens de voortzetting van de werken en het was zijn belangrijkste schuldeiser, ridder Jean-Hubert de Tignée, die rond 1690 de nieuwe eigenaar en heer van Bonneville werd. Daarna bleef het kasteel van Bonneville tien generaties lang in dezelfde familie. Het behoort vandaag nog altijd toe aan de rechtstreekse afstammeling , ridder Baudouin de Theux en zijn echtgenote. Info: de ‘Cense de Jandren’, palend aan het kasteel van Bonneville, werd enkele jaren terug grondig gerenoveerd en kreeg een nieuwe bestemming: er worden nu recepties en evenementen georganiseerd.

De Saint-Firminkerk, opgetrokken in kalk- en zandsteenblokken, is een romaans geïnspireerde kerk die verschillende keren werd aangepast. Het gebouw onderging een grote verbouwing in de 19e eeuw. Toen werden twee zijbeuken toegevoegd aan de middenbeuk en het koor werd navenant aangepast. Over de oorsprong van de kerk tast men in het duister. Waarschijnlijk stond hier aanvankelijk een eenvoudige kapel die afhing van de parochie Sclayn en gewijd was aan Saint Jean-Baptiste. Het was pas in de 19e eeuw dat ze officieel aan Saint-Firmin werd gewijd. De toren van Saint-Firmin reikt 15,10 m hoog, hij heeft schietgaten en luchtspleten. Door zijn vorm en zijn functies, gelijkt hij op de torens van Seilles en Sclayn. Het interieur van de kerk onderging wijzigingen die het aspect drastisch veranderden. De rondboogarcades die het romaanse schip structureerden, werden in de 19e eeuw vervangen door zuilen. De zijbeuken werden ingrijpend verbouwd in de 18e eeuw. Het is vrij waarschijnlijk dat de romaanse kerk een platte absis had, die werd afgebroken en deels werd herbouwd in de 19e eeuw. Tijdens de reconstructie van het koor werden de romaanse vensteropeningen identiek nagemaakt, met hergebruik van enkele oude stenen. Wat betreft de liturgische voorzieningen werden 3 neoclassicistische altaren en een 19e-eeuwse preekstoel in het schip geplaatst tijdens de uitbreiding. Deze preekstoel bevatte 18e-eeuwse gebeeldhouwde houten panelen met de voorstellingen van de Maagd, Johannes de Doper en Christus. Deze panelen zijn momenteel toegevoegd aan het hedendaagse altaar (1963). In de 20e eeuw begon een nieuwe transformatiecampagne: het origineel tracé van de romaanse arcades kwam er terug, het altaar kwam dichter bij de gelovigen te staan, een plaasteren Christus werd opgehangen in het koor, een doopvont in blauwe steen werd gerealiseerd door Jean Willame, de polychromie van sommige beelden werd hersteld, het glaswerk werd weer in lood gezet en de vensters van het koor werden voorzien van werken van Louis-Marie Londot, een befaamd schilder uit Namen. Wist u dit? In de zuidelijke zijbeuk bevindt zich een grafsteen in renaissancestijl. Hij hoort toe aan Jean de Namur, eigenaar van de Cense de Dhuy, bastaardzoon van de graaf van Namen, overleden in 1569. Info: Saint-Firmin is lid van het Open Kerken netwerk. Het gebouw is dus van 15 juni tot 15 september elke zondag toegankelijk van 10 tot 12 u en van 14 tot 18 u. Gelieve de erediensten niet te verstoren tijdens uw bezoek.

De kapel Notre Dame de Liesse herkent men aan haar torentje met erboven een kruis en een smeedijzeren haan. Op de sluitsteen van de deur ziet u een datum (1844) en een inscriptie: ‘Souvenir de Chles Timsonet’, de naam van de initiatiefnemer voor de bouw. In de 19e eeuw bewoonde Charles Timsonet de kleine lagergelegen boerderij. Hij zou de kapel gebouwd hebben ter ere van de juffrouwen van de familie Schellinx, waarvan de vader een eminent notaris was. Zo eminent dat Mijnheer Schellinx – volgens de lokale traditie – honderd huizen bezat waaronder één in goud! In de jaren 1960 werden het dak en het altaar van de kapel vervangen en de muren opnieuw geschilderd. Tot in de jaren 1970 werd hier alle dagen van oktober de rozenkrans gebeden.

‘La Ferme de la Vaudaigle’, gebouwd in de 17e en 18e eeuw, was vroeger een versterkte boerderij die omgeven was door een slotgracht. Ze werd in U-vorm opgetrokken in kalksteen, maar onderging verbouwingen in de loop van de 19e eeuw. Een groot deel van de site is vandaag geklasseerd. U ontdekt de poort waarvan het midden gewijzigd werd in een gedrukte boog, met bovenaan een (hergebruikt) blazoen en de inscriptie: ‘Seigneur Wathyer de Fossez dit / Gerbehay capitaine et / damoiselle Françoise de / Vervy son espeuse. 1615’. Op de zuidoostelijke hoek bevindt zich het hoofdgebouw in L-vorm in de traditionele stijl uit de eerste helft van de 17e eeuw. Het heeft twee niveaus die verlicht werden door verankerde kruisvensters die vandaag bijna allemaal gedicht zijn. De uitspringende vleugel werd opgehoogd in de 18e eeuw en was voorzien van kruisvensters. Waar de twee gebouwen samenkomen, bevindt zich een vierkante toren waarin zich de gemeenschappelijke trap bevindt. U ontdekt ook een ronde toren met 4 niveaus, die voorzien is van schietgaten en kleine verankerde vensteropeningen met een rechte bovendrempel. Op de top bevindt zich een duiventil. In het verlengde van het hoofdgebouw situeren zich de stallingen uit de 17e eeuw, met een ontdubbelde rondboogpoort uit 1634. Het metselwerk verraadt verschillende verbouwingen. In het noorden ten slotte, bevindt zich de schuur met poorten die vernieuwd werden in de 19e eeuw en in de verlenging stallingen uit het midden van de 18e eeuw.

Aanvankelijk werd hier een kapel opgericht, in 1751, op vraag van de parochianen. Ze werd vergroot in 1864 en nog eens in 1905 om plaats te bieden aan alle inwoners van dit dorpje. In 1929 werd ze volledig gerenoveerd en dat gaf ons het neoromaanse gebouw dat we vandaag zien. Een sluitsteen uit 1751 werd bewaard achteraan de kerk. Erboven ziet u een nis met voluten. Beide zijn waarschijnlijk afkomstig van de oude gevel. Ook het dak werd in voornoemde periode gerenoveerd. Het was de heer Joseph Nigot, een leidekker uit Andenne, die het werk uitvoerde voor een bedrag van 28.412,20 frank. In het schip bevindt zich een preekstoel in Lodewijk XVI stijl, een mooie funderingssteen van G. Balthazar en C. Henrion (1750) en ook een gotisch muurwijwatervat in blauwe steen, versierd met een kop (16e eeuw).

Groynne, een gehucht dat deel uitmaakt van de gemeente Andenne, was een plaats waar steenkool werd gewonnen. Er zijn overigens verschillende extractiesites in de omgeving. Vandaag kan men nog een grote schoorsteen in baksteen zien van de oude steenkoolmijn die zich boven het dorp bevond (hoogte 240 m). Hij is de laatste getuige in het dorp en bleef lang in gebruik, tot in de jaren 1950.

De eerste school in Groynne die ooit werd vermeld, dateert van de eerste helft van de 19e eeuw. Op 30 september 1844 kocht de Gemeenteraad een terrein voor de bouw van een school. Een schoolzaal en een logies voor de onderwijzer werden gebouwd voor de som van 1.990 frank. M. Poskin, die tot dan een privéschool had in het dorp, werd officieel aangesteld als onderwijzer. Hij werd in 1851 vervangen door M. Baras die in 1883 op zijn beurt plaats ruimde voor M. Delhaise. In 1889 besliste de Gemeenteraad om een nieuwe school te bouwen met 2 klassen voor jongens en 1 voor meisjes, samen met apart logies voor de onderwijzer en de onderwijzeres. M. Debrun, een aannemer uit Andenne, begon de werken in 1892, naar plannen van architect Pirnay uit Luik. Het gebouw dat we hier zien, is dus de oude gemeenteschool van Groynne. In de jaren 1950 waren er 6 klassen, naast de kleuterklassen, die onder de hoede stonden van onderwijzers en onderwijzeressen. De documenten en foto’s van de website ‘Bibliotheca Andana’ (de levende herinneringen van de gemeente Andenne) tonen de scheiding van de meisjesschool en de jongensschool, de gescheiden lessen, de kamers enz. Het voormelde eerste gebouw dat dienstdeed als gemeenteschool, bevindt zich iets verder, rechtover de kerk. In 1927 herbergde het Café Verlaine, uitgebaat door Jules Verlaine die er woonde met zijn vrouw, zijn 5 zonen en zijn dochter Suzanne. Zij herinnert zich dat ze als kind tussen de klanten liep en hen vanop de bovenverdieping zag dansen tijdens de dorpskermis. Zij herinnert zich het kaartspel, het kegelspel, de boeren en de mijnwerkers die na het werk iets kwamen drinken, enkele vaste klanten die iets te veel hadden gedronken en die naar huis trokken… geleid door hun paard. Er waren heel weinig auto’s in die tijd en het café was een plaats om zich te ontspannen. Suzanne zou overigens het café in 1956 overnemen en het gedurende 60 jaar uitbaten!

Andenelle is een van de oudste dorpen van Andenne. De plaats was al bewoond in Gallo-Romeinse tijden, dat is gebleken uit de vele archeologische opgravingen. De Saint-Pierrekerk van Andenelle werd gesticht in de 12e eeuw en werd gebouwd met kalk- en zandsteenblokken. Uit haar romaanse periode behield ze enkel haar toren en middenbeuk met 5 traveeën. De rest van het gebouw kende tal van restauraties in de 16e, 19e en 20e eeuw. Bij de toegevoegde neoromaanse elementen horen de twee actuele toegangen, het plafond en de zijbeuken (verbreed en met een overkapping met veel vakken en gekoppelde vensters die relatief onconventioneel zijn). De kerktoren dateert van de 12e eeuw en kende slechts enkele heel kleine aanpassingen. Zijn origineel karakter is dus gemakkelijk te herkennen: vierkante toren met 4 niveaus, met schietgaten en aan elke gevel een ventilatieopening. Hij heeft een toegangsdeur op de eerste bovenverdieping (momenteel deur van de zanggalerij). Het romaanse schip, 5 traveeën lang en voorzien van een platte apsis, werd verbouwd in verschillende etappes. In de 16e eeuw werden de romaanse zuilen vervangen door gotische in Maaskalksteen. In 1860 werd het schip vergroot door toevoeging van een groot transept dat oorspronkelijk niet op de plannen voorzien was. De zijbeuken van hun kant ondergingen ook grote aanpassingen. Zij werden herbouwd en verbreed in 1860 en 1923, datum waarop hun dak uit één stuk vervangen werd door een dak met meerdere vakken. Het koor met oorspronkelijk een platte apsis werd afgebroken en in 1860 vervangen door een neoromaans koor. Het bevat niettemin nog steeds een oud voorwerp, namelijk een tabernakel uit de 14e eeuw dat vroeger ingevoegd was in de buitenzijde van de kerk en in het koor werd geplaatst in 1922. Sommigen denken dat dit het romaanse tabernakel was dat hoorde bij het eerste altaar van de kerk, maar dat lijkt weinig waarschijnlijk. Wist u dit? De eerste twee zuilen van het schip zijn bijzonder, zowel vanwege de figuren die in de kapitelen zijn gebeeldhouwd als vanwege de twee wijwatervaten waarvan er een versierd is met naïeve figuren (het zou kunnen gaan om portretten van milde schenkers).

Léon Tombu werd geboren op 25 januari 1866 op het nr. 3 van dit plein dat vandaag zijn naam draagt. Deze man maakte honderden schilderijen en schetsen, in alle genres en met verschillende technieken: gravures, drogenaaldetsen, olieverfschilderijen, aquarellen... Hij beeldde graag Maaslandschappen af, van Andenne tot Huy. Het was een man met veel facetten: kunstenaar, verzamelaar van keramiek, imker, onderwijzer (hij had zelfs Olivier Dégée, gekend onder de naam Jean Tousseul, als leerling), uitgever (van het magazine L'Essor). In 1899 stichtte hij de artistieke en literaire kring ‘L'Essor de Huy’ en in maart 1900 organiseerde hij in deze stad een eerste tentoonstelling van Schone Kunsten. Het Keramiekmuseum heeft vandaag tal van zakboekjes van de man die honderden schetsen maakte in zijn leven. Zo schetste hij ‘de kleine man, de modeste arbeiders die werkten op de aarde, de rivier en de zee’, maar ook gegoede burgers in chique kleren, vrouwen en kinderen tijdens hun bezigheden en hun spel. Hij realiseerde ook veel landschapschilderijen van zijn geboortedorp en van zijn reizen naar Sint-Lambrecht-Woluwe waar hij overleed in mei 1958.

De geschiedenis van Andenne begint rond 692, wanneer Sinte-Begga, overgrootmoeder van Karel de Grote, een Merovingische abdij met zeven kerken stichtte op de locatie van de huidige Place du Chapitre. In de 11e eeuw werd de abdij omgevormd tot seculier Kapittel. Zo werd de aanvankelijke abdij een Edel Kapittel met voornamelijk vrouwen. In 1762 waren de zeven kerken in een dermate slechte staat dat Keizerin Maria-Theresia van Oostenrijk besliste ze af te breken en te vervangen door één kerk. Laurent-Benoît Dewez, officieel architect van gouverneur Karel van Lotharingen, kreeg de opdracht plannen te maken voor het nieuwe gebouw: een neoclassicistische collegiale kerk. De bouw nam slechts 5 jaar in beslag (1770-1775) en het grondplan omvatte drie beuken met vijf traveeën, een hoog en uitspringend transept afgezet met een apsis met drie vakken, een koor met drie traveeën en een polygonaal apsis. Aan het koor vindt men het meest kenmerkende element van deze kerk: een koortoren. Het is een grote vierkante toren verdeeld in vier niveaus door uitspringende banden, met aan elke gevel een grote rondboogventilatieopening en met een dak in klokvorm. De gevel telt twee niveaus: het gelijkvloers met Ionische zuilen en een Corinthische bovenverdieping omkaderd met balustrades. Het geheel vertoont tal van nissen en vensters. Bovenaan wordt de gevel bekroond met een omlijst, breed driehoekig fronton. Het interieur van de kerk toont de Lodewijk XVI stijl. Het is wit geschilderd en wordt verlicht door de rondboogvensters van de zijbeuken, het transept en het koor. In het schip ziet u rondboogarcades, zuilen opgesmukt met pilasters met ongelijksoortige kapitelen, het omlijste kroonwerk dat de verdiepingen scheidt, de ribgewelven in de zijbeuken en de valse koepel van de viering. Er zijn verschillende elementen van liturgisch meubilair bewaard gebleven: een lezenaar met griffioen uit de 16e eeuw, koorstoelen uit de 17e eeuw, biechtstoelen en een preekstoel uit de 18e eeuw, en schilderijen uit de 17e en 18e eeuw, waaronder de Slachting van de Onschuldigen (1615) van Finsonius van Brugge. In een apsiskapel, links van het hoofdaltaar, mag u het beroemde graf van Sinte-Begga niet missen. Het graf is versierd met gotische figuren uit de 14e eeuw. Vrij snel na de dood van Begga werd haar graf een drukbezocht bedevaartsoord. De heilige wordt speciaal aangeroepen voor de genezing van breuken en verschillende kinderziektes. Het was vroeger de gewoonte dat moeders hun jonge kinderen op de grafsteen plaatsten en ze drie keer rond het kruis lieten glijden om ze te genezen van hun kwaal. Vandaag is dat gebruik veranderd maar de aanbidding van de heilige is nog steeds actueel. Daarvan getuigt de gewoonte om schoenen van heel jonge kinderen bij het graf te plaatsen met de hoop dat ze snel leren lopen. In het Museum en de Schatkamer van de collegiale kerk ontdekt men edelsmeedkunst, textiel, beelden, schilderijen, manuscripten en grafmonumenten, getuigen van eeuwenlange vroomheid maar ook van de macht van de abdij. Een uitzonderlijk stuk is het renaissance reliekschrijn van Sinte-Begga. Info: de Sainte-Beggekerk is lid van het Open Kerken netwerk, het gebouw is dus het hele jaar open van 9 tot 18 u. Gelieve de erediensten niet te verstoren tijdens uw bezoek.

In het hart van het oude Andenne ligt de Place du Chapitre, op de plaats waar rond 692 een Merovingische abdij werd gesticht door Sainte-Begge. Rond het plein ontdekt u tal van bijzondere en geklasseerde gebouwen: de collegiale Sainte-Beggekerk, de Saint-Étiennepoort, de oude huizen van de kloosterlingen van de Ban van Andenne, de Sainte-Beggefontein, de Fazantenfontein van Arthur Craco... De Place du Chapitre is omringd door tal van geklasseerde woningen. Het zijn grotendeels voormalige huizen van de kloosterlingen van de Ban van Andenne. Allemaal hebben ze specifieke kenmerken. Op de nummers 4 en 5, op de hoek van de Rue des Sept-Églises, ontdekt u een groot huis met 2 verdiepingen in bepleisterde kalksteen, waarvan het volume, de nauwe openingen en het schildzadeldak wijzen op de traditionele woningen uit de 17e en 18e eeuw. Op nummer 10 ziet u een belangrijk huis in gekalkte blauwe steen uit het begin van de 18e eeuw. Deze woning heeft twee niveaus omkaderd met muurankers en heeft vijf traveeën met vensters. De opmerkelijke deur dateert van het einde van de 19e eeuw. Het dak is een heterogene mengeling van elementen uit verschillende tijdvakken: leien op van lijstwerk voorziene kroonlijsten, neoclassicistische dakvensters, moderne kroonlijsten in hout. De woningen op de nummers 11 en 12 dateren van de 17e eeuw. Het huis met nummer 11 staat haaks op het plein en werd in de 19e eeuw verbouwd, terwijl nummer 12 verbouwd werd in de 18e en 19e eeuw. Op nummer 14 huist het Institut Sainte-Begge met middelbaar, technisch en beroepsonderwijs, alsook een CEFA-antenne (alternerend onderwijs). Dit groot gebouw, voorheen de middelbare school van de ‘Filles de Marie’, werd gebouwd in bepleisterde baksteen en blauwe steen en beslaat twee belendende huizen uit de 18e eeuw. Links merkt u een traditionele woning verlicht door vijf traveeën vensters. Rechts een klassiek huis met twee woongedeeltes en twee niveaus, verdeeld door vijf traveeën vensters. Het indrukwekkende huis op nummer 17 heeft vooraan een tuintje, twee woongedeeltes en drie niveaus. Het onderscheidt zich door zijn neoclassicistische gevel uit het midden van de 19e eeuw. Dit gebouw werd op het einde van de 19e eeuw opgehoogd met een verdieping. Nummer 19 heeft een apart statuut want het is een voormalige pastorie. Het is een indrukwekkende woning in L-vorm met twee niveaus in bepleisterde baksteen en blauwe steen. Deze classicistische woning vermeldt het jaartal 1736 op een trap in het interieur. De lange gevel met twee woongedeeltes wordt verlicht door zeven traveeën vensters. De opmerkelijke deur heeft een rechte bovendrempel en een uitgezaagde dwarsbalk. Op de bovenverdieping is de vensterdeur van het balkon versierd met een Régence-hek in smeedijzer. Zelfs de kroonlijst is kwartrond bewerkt en de achterste dakvensters hebben driehoekige frontons. Volgens sommigen is deze woning de mooiste van alle bijzondere huizen op de Place du Chapitre. Ook de nummers 24, 25 en 26 zijn geklasseerd, zelfs al zijn ze waarschijnlijk iets minder spectaculair dan de vorige. Op nummer 24 bevindt zich een lang gebouw dat vroeger tegelijk handelszaak en woonst was. Het is gebouwd met beschilderde kalksteen in neoclassicistische stijl, in het begin van de 19e eeuw. Op nummer 25 ziet u een neoclassicistische woning in bepleisterde baksteen en blauwe steen uit het begin van de 19e eeuw. Ze heeft een gevel met tweeëneenhalf niveaus en wordt verlicht door drie traveeën grote vensters met een rechte bovendrempel. Nummer 26 tenslotte, herbergt een klein pittoresk huis uit de 18e eeuw in gekalkte blauwe steen. U zult zien dat de openingen op asymmetrische wijze zijn aangebracht. Zij zijn waarschijnlijk mettertijd gewijzigd. Tegen de gevel hangt een gekruisigde Christus onder een afdakje. Het is de zogenaamde ‘Bon Dieu du Staple’, een verbazingwekkend beeld. De overlevering wil dat dit beeld afkomstig is uit de oude Saint-Michelkerk (een van de zeven kerken van de Merovingische abdij). In werkelijkheid zou het dateren van de 17e of 18e eeuw. Over het beeld bereikte ons een anekdote: na de Franse Revolutie, om het beeld te onttrekken aan de iconoclasten, zou een ambachtsman uit de wijk deze Christus verborgen hebben in een vat. De man zou, nogal respectloos, de beide armen afgehakt hebben om het beeld in het vat te krijgen…

Dit huisje verbaast door zijn architectuur maar ook en vooral door zijn geschiedenis. Men noemt het immers ‘het huis van Sinte-Begga’, ook al dateert het van de 17e eeuw! Geen enkele bron wettigt deze vreemde naam. Bovendien weet men dat Begga een villa had in Seilles. Waarom zou ze dan hier een huis hebben gehad? Is dat vanwege het beeld van de heilige dat in een nis op de gevel geplaatst werd ? Mysterie…

Achter de huidige collegiale kerk bevindt zich de Saint-Étiennepoort, een van de belangrijke monumenten van het oude Andenne. Het is traditie om te beweren dat deze poort een van de laatste overblijfselen is van de Merovingische abdij die gesticht werd door Sinte-Begga. In realiteit moet de bouw van het monument eerder gezocht worden in de 18e eeuw. In die tijd lag de Place du Chapitre in een grote ommuurde wijk, die het administratief, religieus en gerechtelijk centrum vormde van de stad. De Saint-Étiennepoort was een van de toegangen om de wijk te betreden, onder meer voor de erediensten.

Mis links van de collegiale kerk de Sainte-Beggefontein niet. Men vertelt dat Begga verkoos haar abdij te bouwen in een majestueuze vallei met een bron waaruit altijd fris water borrelde. Beweren dat het deze bron is die de fontein bevoorraadt, is maar een kleine stap voor de inwoners van Andenne… Zegt men niet dat dit water heel wat mineralen bevat en het hele jaar een temperatuur heeft van 10°C? Het fonteintje dat voorheen de ‘fontaine aux Poussins’ werd genoemd, kadert in een monument uit de 17e eeuw. Juist voor het eerste bassin ziet u een kleine afgesloten nis waarin een beeld staat van de patroonheilige. De fontein telt drie bassins: het eerste was voor keuken- en drinkwater, het tweede voor het vee en het derde voor de was. De mondelinge overlevering vertelt ons een anekdote over dit monument. De wasvrouwen van de wijk waren gewoon om dwars door de kerk te lopen als ze naar de bassins gingen. Geërgerd door die gewoonte, besliste de geestelijkheid om een inscriptie te plaatsen boven de rechtse toegang tot de kerk. Ze is vandaag nog altijd te zien en u kunt lezen: LES CHIENS HORS DE LA MAISON DE DIEU (honden buiten het huis van God). Omdat de instructie blijkbaar nog niet duidelijk genoeg was – zo vertelt men – ging men zelfs een wachtpost plaatsen bij de bewuste deur om de vrouwen met hun linnen, kinderen en honden, te verplichten rond de kerk te gaan.

La Place du Perron is eeuwenlang de navel van het commerciële leven van de stad geweest. De geschiedenis van dit plein is nauw verbonden met die van de opeenvolgende fonteinen. Toegang tot water is altijd een kopzorg geweest voor mensen die in stadscentra wonen. Om het traject te verkorten voor de hulpdiensten die zich voordien bij brand moesten bevoorraden bij de ‘Fontaine de l’Ours’, werd beslist hier een eerste fontein te bouwen, de Fontaine du ‘Pairon’. Zij kwam er in 1764 maar waar precies weet men niet. Zij werd gevormd door acht bassins in steen, aangelegd in twee rijen. Een tweede fontein kwam de eerste vervangen in 1859. De bouw zou 9.000 frank gekost hebben, een kolossale prijs voor die tijd! Deze tweede fontein werd afgebroken in 1909 na klachten van omwonenden dat hun kelders regelmatig blank stonden. De afschaffing van de fontein werd mee in de hand gewerkt door de progressieve installatie van lopend water in de huizen. Bijna honderd jaar lang bleef de Place du Perron zonder fontein. We moeten wachten tot 1992, en de viering van het 1300-jarig bestaan van de stad, om een derde fontein te zien verrijzen op het plein. Deze laatste, een werk van Guy Fortomme, herinnert in kleinere versie aan de modellen van zijn voorgangers. Nog een belangrijk monument op dit plein: het oude stadhuis van Andenne, vandaag omgevormd tot ‘Maison des Associations’.

De oude collegiale kerk Notre-Dame-et-Saint-Félix van Sclayn, de huidige Saint-Mauricekerk, werd gesticht in de 11e eeuw en stond onder de hoede van een kapittel van kanunniken. De kerk was omgeven door verschillende kloostergebouwen, een hospitaal, een school, een schuur en tal van bijgebouwen. De werken vingen aan in 1072 met de bouw van het koor en het transept. In het begin van de 12e eeuw realiseerde men de midden- en zijbeuken en na 1188 kwam er nog een westelijke uitbouw bij. In tegenstelling tot andere romaanse sanctuariums in Andenne, toont deze kerk de relatieve rijkdom van het kapittel van Sclayn met grote arcades rond de vensters van het koor en kleine boogfriezen boven de vensters van de middenbeuk en de viering. Wist u dit? In de westelijke muur kan men oude hergebruikte blokken zien die versierd zijn met varens en een niet-geïdentificeerd geometrisch motief, een soort plan, van onbekende origine. Deze versieringen dateren van het begin van de Romeinse periode en zijn mogelijks nog ouder.

Om de kapel Notre-Dame Auxiliatrice in Bonneville op te merken, moet men aandachtig zijn. Heel wat inwoners van Andenne kennen haar niet en nochtans verdient ze om gezien te worden. Het kapelletje is heel eenvoudig en onopvallend maar wel goed onderhouden. Bijzonder is dat het bijna verpletterd lijkt tussen twee zeer oude en grote lindes die hier ooit geplant werden om het te beschermen. Het is gewijd aan Notre-Dame Auxiliatrice, waarvan het beeld zich op de achtergrond van het kleine oratorium bevindt. Nieuwsgierig geworden? U kunt het zien links op het kruispunt dat leidt naar de Ferme de Vaudaigle.

Dit kasteeltje, dat vele jaren toebehoorde aan de familie Mertens, werd het hele jaar onderhouden door de familie Debarsy. De eigenaars kwamen er doorgaans tijdens het weekend of gedurende de zomermaanden.

De Kruisweg (of Calvarieberg) die in verschillende documenten uit de 17e eeuw wordt vernoemd, ligt in het hart van Andenne. Men kan hem volgen via een kronkelend pad met enkele nissen en bovenaan een kapel. De site zou aangelegd zijn na een epidemie. Langs de zigzagweg naar de top van de Kruisweg staan 6 nissen uit de 17e eeuw. In 1913, tijdens de eerste renovatie van de site, werd elke nis opgesmukt met schilderijen op hout die de 14 staties van een kruisweg voorstellen. Die zijn helaas vandaag verdwenen. De kapel op de top werd gebouwd in de 18e eeuw. De achter- en zijmuren zijn in kalksteen, de voorgevel in baksteen. In 2012 werd ze steen voor steen gedemonteerd en weer opgebouwd enkele meters rechts van haar oorspronkelijke plaats. De Kruisweg is zijn religieuze betekenis een beetje verloren in de 20e eeuw, maar de site wordt nog altijd bezocht door wandelaars en sportievelingen op zoek naar adrenaline. Op de top hebt u een breed panorama van de oude wijken van de stad en de vallei van de Maas. Dit uitzichtpunt ligt op een cirkelvormige constructie (overblijfsel van de Tweede Wereldoorlog) en heeft een panoramische oriëntatietafel die u toelaat de belangrijkste bezienswaardigheden van onze streek te situeren.

De Place des Tilleuls dankt haar naam aan de lindes die haar omzomen sinds de 19e eeuw. Het stadhuis, gebouwd van 1864 tot 1871 met de bedoeling er een casino te vestigen, omvat vandaag de trouwzaal, de kantoren van de burgemeester, van de schepen voor sport en openbare werken, van de schepen voor cultuur en onderwijs, en de archiefdienst. Op de eerste verdieping is er een feestzaal die verhuurd wordt voor spektakels en andere activiteiten. Rond het plein ontdekt u verschillende opmerkelijke erfgoedelementen: de kiosk, het oude gebouw van de dienst voor toerisme in art-nouveaustijl (nr. 48), de Millenniumpoort van Félix Roulin, het beeld van ‘het kind en zijn beertje’ van Louis Noël...

In een typisch landschap van de Condroz, bezaaid met bossen, weiden en akkers, beslaat het domein van het kasteel van Haltinne een oppervlakte van bijna 250 ha. Het is volledig omringd met water en het is de Strouvia beek die de slotgrachten en de vele vijvers op het domein bevoorraadt met water. Het vierkante kasteel is in de 17e eeuw gebouwd met rood bepleisterde bakstenen en kalksteenblokken en wordt geflankeerd door vier vierkante hoektorens. Het verkeert nog steeds in zeer goede staat en is opgenomen als uitzonderlijk erfgoed. De families de Groesbeeck, de Mérode, de Tignée, Goer de Herve en momenteel de familie Lamarche waren de belangrijkste eigenaars van dit kasteel dat na branden in 1674 en 1684 gerenoveerd en door de eeuwen heen aangepast werd. Voorheen stond hier een versterking uit de 14e eeuw, maar het was enkel een donjon waarvan nu nog enkele ruïnes resten op 500 meter van het huidige kasteel. De gevel met zijn 18 traveeën – wat zeldzaam is in Wallonië –, zijn leiendak en zijn stenen kroonlijsten zijn opmerkelijk. Een ophaalbrug, weggenomen in 1889, gaf toegang tot het binnenplein, na het passeren van een vierkante poort-toren met twee niveaus, die gelijkenis vertoont met de vier hoektorens. Omdat het kasteel helaas niet kan bezocht worden, moet u zich tevredenstellen met een blik aan het ijzeren hek, dat zelf ook een hele geschiedenis kent: het was eerst aangeboden aan koning Leopold II voor zijn kasteel in Ciergnon, maar de koning wilde het nochtans schitterend bewerkte hek niet. Het was dan te zien op de Wereldtentoonstelling van Antwerpen om uiteindelijk in Haltinne te worden geïnstalleerd. Het domein van het kasteel van Haltinne maakt deel uit van het uitzonderlijk erfgoed van Wallonië.

Le Castel de Forvent ontvangt u in de heringerichte bijgebouwen van een elegant burgerhuis, gelegen in Coutisse, niet ver van Andenne, Ciney, Namen en Huy. Aarzel niet contact op te nemen met Le Castel de Forvent om meer te vernemen over de huur van receptiezalen voor bedrijfsevenementen, huwelijken en andere privérecepties.

Aan de voet van de heuvel van Nalamont bevindt zich de Sainte-Beggekapel. Ze werd gebouwd in het begin van de 20e eeuw en lag vlak naast de vroegere tramhalte Sainte-Begge, toen de spoorlijn werd aangelegd. De voorgevel werd gerestaureerd.

De kerk, gebouwd in 1846-1850 ter vervanging van een oude kapel, bevindt zich in het dorp Coutisse. Ze is gebouwd met baksteen en blauwe steen in neoclassicistische stijl. In het interieur bevinden zich verschillende beelden in polychroom hout: Saint-Etienne (rond 1600), Sainte-Begge (17e eeuw) en Saint-Orbie (19e eeuw). U kunt er achteraan ook twee muurwijwatervaten in marmer bewonderen. Bekijk ook de verfijnde preekstoel in vernist hout. Hij vertoont een blazoen met de inscriptie: ‘Christum Oportet Crescere’. De zijaltaren zijn in hout en in klassieke stijl. Het altaar links is gewijd aan de Maagd Notre-Dame de Beauraing en rechts aan Saint-Hubert, patroonheilige van de parochie. Een deel van het marmeren hoofdaltaar is bewaard gebleven. De kerk telt 8 gebrandschilderde ramen in moderne stijl met een blauwe en rode achtergrond, die scènes uit het dagelijkse leven voorstellen en gelukzaligheid evoqueren.

Religieus monument, ingewijd op 15 augustus 1954, (Maria-Hemelvaart), dat gewijd is aan Notre-Dame de Beauraing. Het werd opgericht op vraag van de parochianen.

De Molen van Kevret, gelegen in de vallei die naar Coutisse leidt, heeft zijn oude cachet kunnen bewaren. Hij zou gebouwd zijn in de 16e eeuw door de familie Crevecoeur de Keveray of Keveret of Queverets. Op de gevel tonen namaak-ankers het jaar 1441. Geen enkele bron vermeldt wanneer en waarom dat jaartal toegevoegd is… De oorspronkelijke molen uit de 16e eeuw bestond uit 3 naast elkaar geplaatste gebouwen: een molen, een woonst en een stalling. In de 17e eeuw werd een voorportaal toegevoegd en in de 18e eeuw enkele schuren. Een deel van de machinerie van de molen is op miraculeuze wijze bewaard gebleven (raderen, molenstenen, katrol en graantrechter). Het huidige schoepenrad is meer recent. De Molen van Kevret heeft gemalen tot aan de Eerste Wereldoorlog. Het gebouw is nadien omgevormd in landbouwexploitatie, daarna in een luxueus hotel-restaurant en ten slotte werd het een dancing. Nadat hij enkele jaren verwaarloosd was, kocht de familie Lindemann in 1995 de Molen van Kevret en ondernam ingrijpende werken om er zich te kunnen vestigen. Het was nog eens een nieuw leven voor het gebouw dat uiteindelijk een toeristisch logies werd met 3 gastenkamers (2 korenaren).

Arthur Craco (1869-1955) was een van de belangrijkste vernieuwers van de keramiekkunst in België. Men zegt over hem dat hij vastbesloten was zich een prominente plaats te verwerven in de wereld van de decoratieve kunsten. Na de Eerste Wereldoorlog ontdekte hij in Andenne de ‘derle’ (witte klei). Dat was voor hem een revelatie en kluisterde hem aan de stad voor meer dan twintig jaar. De Fazantenfontein, gelegen op de Place du Chapitre rechts van de collegiale kerk, is een van de belangrijkste werken van de kunstenaar. Zij werd in 2012 gerestaureerd, ter gelegenheid van een editie van de ‘Biénnale de la Céramique’ (oude naam van Ceramic Art Andenne). In het midden van de fontein, boven op een zuil, ziet u paraderende fazanten terwijl beneden, op de rand van het bassin, kikkers zijn afgebeeld die hen kwakend en gelukzalig bekijken.

Mis aan de rechterkant van de collegiale kerk dit art deco meesterwerk niet. Het monument dateert van 1930, is getekend Angelo Hecq, en brengt hulde aan de inwoners die het slachtoffer werden van de twee wereldoorlogen. Zie in het centrum de groep van 3 soldaten in aanvalshouding. Zij zijn gebeeldhouwd met verschillende geometrische facetten en samengevoegd op kubistische manier. Links vertrekken gedeporteerden, koffer in de hand; rechts houden vrouwen de doden in hun armen. Bovenaan het monument herkent u de eerste drie Belgische vorsten: Leopold I, Leopold II en Albert I.

Classicistisch gebouw uit de 18e eeuw, opgetrokken met baksteen op een hoge onderbouw van kalksteen. De kerk werd gerestaureerd in 1967. Ze bevat een mooie renaissance preekstoel uit 1621, verfraaid met de afbeeldingen van Christus en de vier evangelisten in hoog reliëf. Het interieur telt ook een orgel uit de 19e eeuw met populaire beelden, een doopvont uit de 13e eeuw, polychrome beelden en andere cultusvoorwerpen.

De Scladina grot is een uitzonderlijke historische site, gelegen op een steenworp van Andenne. Ze werd door speleologen ontdekt in 1971 en sinds 1983 wordt ze beheerd door de vzw Archéologie Andennaise. De eerste archeologische opgravingen hebben toegelaten twee belangrijke periodes van bewoning te identificeren, tussen 110.000 en 38.500 jaar voor onze tijdrekening. De duizenden vuurstenen voorwerpen en beenderen van dieren die werden ontdekt, hebben ons veel geleerd over de levenswijze van de Neanderthalers. De site is in 1990 beroemd geworden door de opgraving van een kaakbeen van een Neanderthaler kind. Het was een van de grote paleo-antropologische ontdekkingen van de 20e eeuw en het was de enige ontdekking van die aard in België. Volgens recente analyses zou het gaan om een meisje van 8 jaar dat ongeveer 88.000 jaar geleden overleden is! Scladina is de enige archeologische werf en vindplaats die open is voor het publiek. De site organiseert het hele jaar activiteiten en er zijn rondleidingen voor zowel groepen als individuele bezoekers.